Aan zekerheid grenzende twijfel

In dit artikel:

Al bijna vierduizend jaar geleden trok een dichter in het oude Egypte aan de bel over diepe vertwijfeling: vragen naar goed en kwaad, vervreemding van medemensen en het stilvallen van het hart. Die oude tekst, de Dialoog van een man met zijn ziel, laat de twijfel open — en dat thema blijkt over tijd heen relevant voor onze hedendaagse politieke en maatschappelijke dynamiek.

Tegenwoordig eisen mensen zekerheid van instellingen, politici en media; zekerheid wordt gezien als kracht, twijfel als zwakte. Historici zoals Jennifer Michael Hecht wijzen erop dat geschiedenissen vaak worden verteld als opeenvolgingen van vastberadenheid, terwijl het juist twijfel is die tot betere inzichten leidt. Oude Grieken en Socrates beargumenteerden dat twijfel noodzakelijk is om verouderde opvattingen te vervangen en de waarheid te benaderen. Te veel overtuiging daarentegen kan rampzalig worden: dogma’s en onwrikbare zekerheden tastten vrijheden aan en leiden soms tot geweld.

De auteur maakt dit concreet aan de hand van recente Nederlandse taferelen in de Tweede Kamer: politici die met symbolische kleding of speldjes partij kiezen in een complex en bloedig internationaal conflict. Dergelijke theatrale zekerheid — het zonder nuance tonen van één kant — wordt als onsmakelijk en soms zelfs pervers ervaren, temeer omdat de werkelijkheid dader‑ en slachtofferschappen aan beide zijden kent. In plaats van snelle oordelen verlangt de schrijver meer 'ondoortastendheid': bestuurders en media die erkennen dat kwesties ingewikkeld zijn en eerst goed willen nadenken.

Het betoog eindigt met een omkering: twijfel is niet een gebrek, maar een eeuwenoude, verstandige houding die beter voorkomt dan fanatiek zelfvertrouwen. De voorkeur gaat uit naar de onzekerheid van twijfel boven de destructieve zekerheid van fanatisme — een paradox die de auteur zelf met overtuiging uitdraagt.