Analyse: Koortsachtige verkoop van Japan luidt fiscale waarschuwingsbellen
In dit artikel:
Beleggers gooien massaal de yen en Japanse staatsleningen overboord, waardoor langlopende rentes en financieringskosten omhoogschieten en beleidsmakers onder toenemende druk komen te staan. De uitverkoop werd aangewakkerd door het ruime stimuleringspakket dat premier-kandidaat Sanae Takaichi vrijdag zal presenteren — naar verwachting het grootste sinds de coronajaren — en betekent dat de staat nog meer moet lenen in een markt van ongeveer een quadriljoen yen (~7 biljoen dollar).
De marktreactie is hevig: langlopende Japanse staatsobligaties (JGB’s) dalen nu al 11 dagen op rij, de yen verzwakt zeven weken achtereen en het rendement op de 10-jaars staat in vier sessies 11 basispunten hoger op ruim 1,8% — het hoogste niveau in 17 jaar. Rentes op 30- en 40-jaars papieren bereikten recordniveaus en de handel in 10-jaars futures is op een zevenmaandsmaximum. Dergelijke bewegingen scheppen onzekerheid over de kosten van de aangekondigde stimulering en beperken de beleidsruimte van regering en Bank of Japan (BOJ).
Meerdere factoren verklaren de malaise. De BOJ koopt minder staatsobligaties, grote binnenlandse levensverzekeraars verschuiven hun portefeuilles weg van langlopend papier vanwege veranderende verplichtingen, en buitenlandse vraag is fors afgenomen. Verzekeraars waren in oktober voor de derde maand op rij nettoverkopers van superlange leningen (276,7 miljard yen volgens Mizuho), en marginaal kopers ontbreken grotendeels, wat de prijszetting overlaat aan volatiele marktpartijen.
Dat zet de BOJ voor een dilemma: snel de rente verhogen en daarmee politieke en economische risico’s nemen, of de yen nog verder laten verzwakken — met alle gevolgen van dien voor importprijzen en inflatie. BOJ-bestuurslid Junko Koeda meldde dat de bank bereid is in te grijpen als rentes te hard oplopen, maar interventies zouden vermoedelijk extra geldcreatie en dus meer druk op de yen kunnen veroorzaken.
Financieel beleidspartijen monitoren de situatie scherp; minister van Financiën Satsuki Katayama had een buitengewone bijeenkomst met de BOJ en spreekt van grote urgentie. Analogieën met de Britse marktturbulentie na de begrotingsplannen van Liz Truss in 2022 worden veelvuldig gemaakt: markten waarschuwen dat centrale banken achter de feiten aan kunnen lopen als politiek fiscale impulsen geeft zonder rekening te houden met de kapitaalmarktreacties.
Er is echter geen totale vlucht uit Japan: buitenlandse beleggers kochten juist aandelen, met een netto-instroom van 6,25 biljoen yen in oktober — het hoogste in bijna twintig jaar. Ook kan het patroon zich omkeren als Japanse rentes verder stijgen en inkomen aantrekkelijker wordt voor binnen- en buitenlandse kopers. Voor nu blijft het beeld er één van opgelopen instabiliteit, hogere financieringskosten en beperkte opties voor beleidsmakers om de markten snel te kalmeren.