Ben je ook bang voor de baas?

In dit artikel:

In haar boek Bang voor de baas waarschuwt Kimberley Breevaart, vertrouwenspersoon en universitair hoofdocent organisatiepsychologie aan de Erasmus Universiteit, meteen voor heftige inhoud — inclusief een beschreven situatie die tot zelfdoding leidde — en roept ze lezers op zo nodig hulp te zoeken: "Zorg goed voor jezelf." In de directiekamer van uitgeverij Boom legt ze uit dat de triggerwaarschuwing voortkwam uit een les over France Télécom (2009), waar managementgedrag medewerkers tot wanhoop dreef; negentien mensen pleegden zelfmoord en twaalf deden een poging. Zulke onderwerpen raken sommige mensen diep.

Breevaart specialiseert zich in leiderschap, psychologische veiligheid en mentaal welzijn en richt zich in dit boek op destructief leiderschap — gedrag van leidinggevenden dat langdurig verbaal of non-verbaal vijandig is en vaak nog jaren later nachtmerries veroorzaakt. Ze wil slachtoffers legitimeren, omdat hun ervaringen regelmatig worden gebagatelliseerd. Recent Zweeds onderzoek (2023) laat zien dat 8,7–21% van werknemers dit heeft meegemaakt; Breevaart schat dat ongeveer een half miljoen Nederlanders last heeft van manipulatie, vernedering, agressie of woede-uitbarstingen op het werk.

Opvallend is de kloof tussen intentie en gedrag: in Breevaarts eigen enquête zegt 70% van ruim 300 deelnemers dat ze meteen iets zouden zeggen als een leidinggevende te ver gaat, maar onder bijna 300 werknemers met slechte ervaringen heeft niemand daadwerkelijk de confrontatie gezocht; de helft vertrok pas na meer dan twee jaar. Oorzaken zijn uiteenlopend: soms onkunde bij leidinggevenden, soms doelbewuste misstanden, en vaak factoren als stress of jeugdtrauma’s. Amerikaans onderzoek (2016) koppelt destructief leiderschap regelmatig aan tegenslag in de jeugd; narcisme blijkt ook een risicofactor.

Praktische aanbevelingen van Breevaart: leidinggevenden moeten hun emoties begrijpen en reguleren, elkaar aanspreken en om eerlijke feedback vragen (bij voorkeur niet alleen van medewerkers), en waar nodig excuses aanbieden. Het doel van haar boek is zowel slachtoffers te erkennen als handvatten te bieden om destructief leiderschap te herkennen en te voorkomen.