Feitenoverzicht: wat zijn de nieuwste twistpunten in de VS-China-spanningen?
In dit artikel:
Peking bouwt diplomatiek en economisch druk op in aanloop naar de verwachte ontmoeting tussen president Xi Jinping en president Donald Trump in Gyeongju (Zuid-Korea), tijdens de APEC-top. Tegelijkertijd kondigde China nieuwe exportbeperkingen aan die bedoeld zijn zijn controle over toeleveringsketens voor hightechproductie te versterken.
Sinds augustus geldt tussen de VS en China een 90-dagenpauze in de tariefgeschilpunten; die wapenstilstand ging op 11 augustus in en loopt rond 9–11 november af. De overeenkomst is al twee keer verlengd, maar beide grootmachten worstelen met diepere politieke en economische meningsverschillen die teruggaan tot eerder dit jaar, toen de handelsruzie ernstige tarieven en wederzijdse sancties veroorzaakte. Washington drong aan op sterkere stappen van Peking om de export van fentanyl-voorlopers naar de VS te stoppen; Peking reageerde onder meer met tarieven, onderzoeken naar Amerikaanse bedrijven en controles op strategische grondstoffen.
Op 9 oktober voegde China vijf nieuwe elementen toe aan zijn controles en voerde onverwacht exportrestricties in op synthetische diamanten en kunstmatige grafietanodematerialen, grondstoffen die belangrijk zijn voor halfgeleiders, kwantumapparatuur en geavanceerde elektronica. Die maatregelen treden op 8 november in werking — precies één dag vóór het aflopen van de huidige tariefpauze — wat de indruk wekt dat Peking de timing strategisch inzet om druk te vergroten vóór de top.
China is de dominante producent van diverse kritische mineralen en rare earths, die onmisbaar zijn voor alles van lithium-ionbatterijen tot vliegtuigmotoren en cameralenzen. Eerdere controles leidden wereldwijd tot krapte in leveringen totdat nieuwe akkoorden met Europa en de VS de situatie enige verlichting brachten. De recente verscherping sluit aan op Beijing’s bredere streven om technologische autonomie en invloed in globale waardeketens te vergroten.
Een belangrijke aanleiding is de Amerikaanse beperking van Chinese toegang tot geavanceerde chips — cruciaal voor toepassingen in kunstmatige intelligentie. Amerikaanse beleidsmakers vrezen dat China zonder beperkingen snel geavanceerde halfgeleidertechnologie zou kunnen nabouwen en daarmee zowel economische als militaire voordelen zou behalen. Als reactie daarop heeft Peking onderzoeken ingesteld naar chipbedrijven als Nvidia en Qualcomm en Chinese ondernemingen gewaarschuwd om geen geavanceerde AI-chips van Nvidia te kopen.
Naast technologie en grondstoffen wil China ook politieke concessies. Peking dringt ernaar aan dat de VS de formulering rond Taiwan verandert — van “steunen de onafhankelijkheid niet” naar explicieter “zijn tegen onafhankelijkheid” — en eist het intrekken van extra Amerikaanse tarieven en versoepeling van beperkingen op Chinese investeringen. Washington houdt investeringen uit China onder streng toezicht vanwege zorgen over technologieoverdracht, cyberveiligheid en dual-use toepassingen in sectoren als AI, lucht- en ruimtevaart en biotechnologie. Tegelijk heeft de VS geprobeerd commerciële stappen binnen te brengen — zoals meer Boeing-orders — maar Chinese tegenmaatregelen, waaronder extra havengelden voor Amerikaanse schepen vanaf 14 oktober, suggereren dat agri- en vliegtuigorders op korte termijn niet zullen doorstromen.
Op het dossier fentanyl heeft China enige acties ondernomen — in juni werden twee voorlopers toegevoegd aan de gecontroleerde stoffen en werden ongeveer 2.000 personen gearresteerd of vervolgd voor drug-gerelateerde misdrijven — maar Peking heeft geen ingrijpende publieke stappen aangekondigd die voldoen aan alle Amerikaanse eisen. De Amerikaanse regering houdt vast aan haar eisen.
Kortom: Peking combineert economische instrumenten (exportbeperkingen, controles op kritieke materialen) met politieke eisen (taal over Taiwan, versoepeling van handels- en investeringsbeperkingen) om zijn positie aan de onderhandelingstafel te versterken. De uitkomst van de verwachte ontmoeting tussen Xi en Trump zal richtinggevend zijn voor de toekomst van wereldwijde tech-leveringsketens en de bilaterale economische betrekkingen.