Stereotyperingen als 'extreemrechts' brengen een oplossing niet dichterbij
In dit artikel:
Op 20 september escaleerden ongeregeldheden in Den Haag: zwartgeklede relschoppers richtten vernielingen aan en uitten hun frustratie vooral tegen politiek en migratiebeleid. Dat soort zichtbare agressie — van stenen naar agenten tot fysieke en verbale aanvallen op medewerkers of functionarissen — staat centraal in het kort pamflet van Leo van de Voort, getiteld Brutisme. Van de Voort lanceert daarmee een begrip voor de hedendaagse, persoonlijke woede en het cynische individualisme dat volgens hem de samenleving doordringt.
Wie: Leo van de Voort, bedrijfsconsultant en voormalig bejubeld pleitbezorger van aandeelhouderskapitalisme, woont in Italië en mengt in dit boekje managementkennis met filosofische referenties (onder meer Arendt, Camus en Sennett). Pieter Couwenbergh bespreekt het werk in het Financieele Dagblad.
Wat: Van de Voort beschrijft “brutisme” als een cultuur van korte lontjes en het opeisen van individuele rechten met harde middelen — van beledigingen in het openbaar vervoer tot gewelddadige straatprotesten. Hij ziet dit niet louter als criminaliteit, maar als symptoom van een diepere maatschappelijke ontwrichting.
Wanneer/waarom: De recente rellen in Den Haag fungeren als casus; de verklaring die Van de Voort aandraagt loopt dieper: het rauwe, mondiale kapitalisme heeft samenwerking vervangen door competitie, waardoor westerse samenlevingen versplinteren in transacties en juridische gelijkheid ten koste gaat van gemeenschapszin. Wrok, afgunst en het gevoel dat het systeem oneerlijk is, voeden volgens hem het brutisme.
Belangrijk onderscheid: Van de Voort waarschuwt tegen het gemak van stereotypering en het gelijkstellen van deze nieuwe agressieve houding aan klassieke totalitaire −ismen. Hij benadrukt dat fascisme, communisme en nationaalsocialisme collectieve, utopische projecten waren met leiders die massaal mobiliseerden; hedendaagse figuren zoals Wilders, Orbán of Trump ziet hij eerder als volgers die inspelen op al morrend aanwezige meningen en zo “vijanden” aanwijzen zonder fundamentele systeemveranderingen door te voeren.
Oplossingen: Als tegengif pleit Van de Voort voor ontmoeting, gedegen informatie en het oefenen van beleefdheid — in navolging van filosofen als Camus en Hannah Arendt en socioloog Richard Sennett. Het doel is mensen te laten reflecteren, frames te toetsen en gemeenschapszin terug te winnen; niet met naïef optimisme, maar met praktijkgerichte inspanningen om gesprek en wederzijds begrip te herstellen.
Kritische noten: Couwenbergh erkent dat Van de Voorts schets ruwe trekken bevat en dat nuance soms ontbreekt. Toch ziet hij waarde in het pamflet omdat het prikkelt en aanzet tot nadenken over oorzaken en oplossingen van maatschappelijke agressie.
Praktisch: Brutisme – Radeloos, redeloos, reddeloos verschijnt bij Warden Press (prijs €15). De bespreking is geschreven door Pieter Couwenbergh van het Financieele Dagblad.
Aanvullende context: In dezelfde boekenrubriek worden kort andere nieuwe uitgaven genoemd, waaronder een studie over koloniale wetenschap in Indonesië (Remco Ensel), een bundel met vergeten Nederlandse provincieverhalen (Axel Stam & Lars Boon) en twee boeken over kunstmatige intelligentie (Thomas Moerland; Lode Lauwaert). Deze titels situeren Van de Voorts betoog in een bredere culturele en intellectuele discussie over hoe geschiedenis, kennis en technologie onze maatschappelijke verhoudingen vormgeven.