Verkiezingen 2025: de plannen van 15 politieke partijen met de woningmarkt en hypotheken

In dit artikel:

De woningmarkt is een hoofdpijndossier in de verkiezingsstrijd: vrijwel alle partijen zijn het eens dat er snel veel bijgebouwd moet worden en dat vergunningen- en bezwaartermijnen te lang duren, maar daar houdt de overeenstemming op. Grote breuklijnen lopen over de hypotheekrenteaftrek, regels voor verhuur, duurzaamheidseisen en waar nieuwe woningen komen.

Twee concurrerende denkbeelden domineren het debat. Rechts georiënteerde partijen (VVD, PVV, BBB, JA21, FvD, SGP) zetten in op zo veel mogelijk bouwen, minder regels en fiscale continuïteit om investeringen en particulier bezit te stimuleren. Links en centrum-links (GroenLinks-PvdA, D66, Volt, SP, ChristenUnie, Partij voor de Dieren, Denk) zien wonen vooral als een sociaal recht en pleiten voor meer publieke sturing, regulering van huren en het afbouwen van fiscale voordelen voor eigenaren. CDA en NSC zoeken een middenweg met geleidelijke hervormingen.

Kernpunten en partijwensen (op hoofdlijnen)
- PVV: Rijk grepen in via een Nationaal Crisisplan, bouwen ook buiten steden, minder duurzaamheidseisen, beperkingen op bezwaarprocedures, corporaties moeten ook middenhuur bouwen. Hypotheekrente blijft intact; CPB-doorrekening ontbreekt.
- VVD: Hypotheekrente behouden, vrijstelling in box 3 om te sparen voor een woning, startershypotheken, grootschalige deregulering van bouwregels en stimulans voor particuliere verhuur. CPB: lichte toename aanbod, prijzen stabiel.
- CDA: Stapsgewijze afbouw van hypotheekrenteaftrek in 30 jaar; investeringen in infrastructuur en fabrieksmatig bouwen; jaarlijks 100.000 woningen waarvan twee derde betaalbaar. CPB: lichte druk op prijzen, aanbod omhoog.
- D66: Plan voor tien nieuwe steden, btw-verlaging voor betaalbare bouw, afbouw hypotheekrenteaftrek in 12 jaar, strengere duurzaamheidseisen en groot isolatieprogramma. CPB: lichte daling huizenprijzen, lasten omhoog voor huidige eigenaren, aanbod stijgt op termijn.
- GroenLinks-PvdA: Wonen als recht; corporaties kunnen ook middeninkomens huisvesten, uitgebreide maatregelen tegen speculatie (opkoopbescherming, heffingen, onteigening als uiterste middel), hypotheekrenteaftrek in 12 jaar afgebouwd. CPB: licht gedrukt prijzen, aanbod vooral in corporatiesector groeit.
- Volt: Radicale hervorming: hypotheekrenteaftrek binnen vier jaar weg, woning naar box 3, sterke overheidsinvesteringen via ministerie Volkshuisvesting en experimenten met gemeenschappelijke grondeigendom. CPB: duidelijke prijsdaling maar risico op “onder water”-standen en hogere lasten voor huidige eigenaren.
- SP: Nationaal Woonfonds met €30 mrd om 1 miljoen betaalbare huurwoningen (max €800/mnd) te creëren; huren bevriezen, beleggers zwaarder belasten en meer staatsinterventie. Geen CPB-doorrekening.
- BBB: Hypotheekrente behouden, rust en minder regeldruk, streven naar meer midden- en seniorenwoningen; beperkte CPB-effecten op lange termijn.
- JA21: Migratieplafond om vraag te temperen, deregulering, intrekken Wet betaalbare huur; overdrachtsbelasting afschaffen en nieuw tweeschijvenstelsel voor eigenwoningforfait. CPB: prijs- en huurstijgingen verwacht.
- Forum voor Democratie: Maximaliseren bezit door hoge aftrekpercentages, lagere lasten en afschaffing duurzaamheidseisen; geen CPB-doorrekening.
- ChristenUnie: Afschaffing hypotheekrenteaftrek in 15 jaar, inkomenscompensaties en €20 mrd extra bouwinvesteringen voor betaalbare huizen; CPB: lichte stijging woonlasten voor eigenaren, huren dalen licht.
- SGP: Stimuleert eigenwoningbezit en bouwsparen; tegen snelle afschaffing van renteaftrek zonder compensatie. CPB: weinig effect op aanbod.
- NSC: Hypotheekrenteaftrek blijven, startersvrijstelling in overdrachtsbelasting, beperking verkoop binnen drie jaar; CPB: weinig prijsimpact, lichte toename aanbod.
- Partij voor de Dieren: Aanscherping regels voor beleggers, versneld afbouwen renteaftrek boven NHG, natuurinclusief bouwen en in sommige gevallen legalisering van kraak; geen CPB-doorrekening.
- Denk: Introduceert rentevrije ‘halalhypotheek’, behoud renteaftrek behalve voor ultrarijken, strikte quota voor type woningen (50% sociaal), en sterke huurprijsbescherming; geen CPB-doorrekening.

Analyse en gevolgen
- CPB-doorrekeningen ontbreken bij vijf partijen (PVV, SP, FvD, PvdD, Denk), waardoor onzeker blijft hoe hun voorstellen macro-economisch uitpakken.
- Van de partijen die wel zijn doorgerekend, verhogen ChristenUnie, D66 en GroenLinks-PvdA het woningaanbod het sterkst op langere termijn.
- Grote verschillen in tempo van afbouw hypotheekrenteaftrek: Volt (4 jaar) versus CDA (30 jaar). Dit is een cruciale knoop omdat het directe prijs- en lasten­effecten heeft voor huidige en toekomstige eigenaren.
- Linkse voorstellen richten op prijsdruk via regelgeving en publieke bouwprogrammering; rechtse voorstellen hopen meer aanbod en betaalbaarheid te bereiken via deregulering en fiscale stimulansen voor bezit en verhuur.
- Bijna iedereen belooft 100.000 woningen per jaar, maar decennialang bleef de praktijk achter. Welke combinatie van beleid en uitvoeringskracht dat doel haalbaar maakt, is de centrale vraag die kiezers moeten meewegen.

Kortom: er is brede politieke consensus over de urgentie en over het verkorten van procedures, maar de instrumenten om betaalbaarheid te herstellen verschillen radicaal: marktprikkels en fiscale rust versus sterke publieke interventie en regulering. Welke koers de komende jaren wordt gevolgd, bepaalt wie profiteert en wie moet bijbetalen: huiseigenaar, huurder, belegger of belastingbetaler.