Verkiezingen 2025: zó willen politieke partijen de ASMLs van de toekomst creëren

In dit artikel:

Innovatie wordt gezien als essentieel voor Nederland en de EU om economisch relevant te blijven, zeker nu landen als de VS en China stevig inzetten op technologie. Het Centraal Planbureau heeft tien verkiezingsprogramma’s doorgerekend en concludeert dat de meeste partijen meer geld en fiscale prikkels willen inzetten voor wetenschap en R&D, maar met grote verschillen in ambitie en aanpak.

Algemene trends
- Belastingmaatregelen zijn het belangrijkste instrument: veel partijen willen de WBSO of vergelijkbare fiscale kortingen vergroten om bedrijfs-R&D goedkoper te maken.
- Naast generieke stimulering kiezen sommige partijen voor gerichte investeringen in thema’s als zorgresearch, AI, chips of energietechnologie (voorbeeld: CDA en kleine kernreactoren).
- Defensienota’s groeien: een deel van die extra uitgaven zal waarschijnlijk ook R&D versterken, omdat defensie veel technologische innovatie voortbrengt.
- Vijf partijen verwijzen expliciet naar de oude EU-doelstelling om 3% van het bbp aan onderzoek te besteden (1% publiek, 2% privaat), een target dat nog niet gehaald is.
- Een opvallende constatatie: de chipsector — waar Nederland met ASML sterk staat — wordt in de programma’s maar beperkt genoemd (7 van de 15 partijen).

Wie investeert het meest?
Partijen met de sterkste inzet op wetenschap en R&D zijn GroenLinks-Pvda, NSC, D66 en Volt. VVD, CDA, ChristenUnie en SGP tonen een meer terughoudende financiële ambitie. JA21 wil juist bezuinigen op enkele R&D-instrumenten.

Kernpunten per partij (selectie)
- VVD: nadruk op bescherming van strategische technologieën (fotonica, quantum, biotech), voorkomen van ongewenste overnames en tactisch gebruik van exportbeperkingen; meer investeringen volgens de Nationale Technologiestrategie.
- CDA: inzet op regionale ecosysteemvorming (Brainport, Foodvalley, Leiden Bio Science Park), versterking Europese chipsector en nieuw leven voor het Groeifonds, met focus op AI.
- BBB: wil meer risicodragend kapitaal (o.a. via standaardcontracten en mogelijk een Nationale Investeringsbank) en maatregelen om toeleveranciers in essentiële ketens in Nederland te houden.
- Volt: maakt innovatiebeleid vooral Europees; pleit voor een Europees Tech Fund, koppeling van techhubs en eisen voor meerderheidscontrole van chipketens door Europese spelers.
- GroenLinks/PvdA: grote WBSO-uitbreiding, Toekomstfonds (€25 miljard) voor infrastructuur, onderzoek en verduurzaming, Europese alternatieven voor Big Tech en een nationale AI‑testlocatie.
- D66: wil een minister voor Technologie & Innovatie met eigen budget, stimuleren van nationale EU-onafhankelijke ICT, en het 'baas-over-eigen-bits'-principe voor digitale autonomie.
- NSC & ChristenUnie: beiden pleiten voor een Nationale Investeringsbank om miljarden in strategische tech (AI, biotech, chips) te steken; NSC koppelt dat aan een groeimarktenstrategie en voorkeursbeleid voor kritieke industrieën.
- SGP: technologische soevereiniteit combineren met ethische toetsing; AI-besluiten moeten menselijk blijven.
- JA21: wil digitale soevereiniteit en directere fiscale aftrek voor R&D; pleit tevens voor herschikking van EU-uitgaven om innovatie ruimte te geven.
- SP: meer publiek geld voor fundamenteel, vrij onderzoek en een investeringsbank voor het mkb.
- Forum voor Democratie: wil competitie met Big Tech mogelijk maken door regelgeving te versoepelen en moderatie op social media te beperken.

Afwezige thema’s
Sommige partijen (bijv. Denk, PVV) beperken hun innovatie-agenda vooral tot landbouwhighlights; andere, zoals de Partij voor de Dieren, noemen “chippen” in een heel andere context (dierenchippen).

Kortom: vrijwel alle partijen erkennen dat NL en de EU meer moeten investeren in R&D, maar ze verschillen sterk in middelen, prioriteiten en de rol die de overheid moet spelen — van marktgericht belastingbeleid tot actieve staatsinterventie via nationale banken en Europese samenwerkingsfondsen.